Psikolojide Araştırma Yöntemleri

Psikolojide araştırma yöntemleri kpss gelişim psikolojisi içerisinde yer almaktadır. Bir önceki gelişim psikolojisi dersinde psikolojinin alt dallarını incelemiştik. Bu yazıda da psikolojide araştırma yöntemlerini irdeleyeceğiz. Her araştırma yöntemi bilimsel olduğu gibi psikolojide araştırma yöntemleri de bilimsel yöntemler dahilinde olmaktadır. Bu aşamada belirlediğimiz araştırma, önce bir sorunla karşılaşma, bilgi toplama, toplanan bilgileri inceleme, incelenen bilgileri yorumlama ve nihai olarak yorumlanan bilgileri belli ölçütlere göre raporlama sürecinden geçmektedir.

Psikolojide araştırma yöntemleri de düzenli, nesnel, analitik, veriye dayanan ve tekrar edilebilir bilimsel tekniklerle oluşturulmuş yöntemlerdir.
Psikolojide Araştırma Yöntemleri
Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi içinde yer alan psikolojide araştırma yöntemleri betimsel, deneysel ve istatistiksel (korelasyonel) yöntemler olarak karşımıza çıkmaktadır.
1) Betimsel Yöntemler: Belli bir davranışın tanımlanması, sınıflanması ve diğer davranışlarla olan ilişkilerin belirlenmesine yönelik oluşturulan yöntemlerdir. Betimsel yöntemler de kendi içinde birçok alt başlığı barındırmaktadır.
a) Doğal Gözlem: Bir davranışı doğal ortamda hiçbir etki ya da müdahale olmaksızın gözlemlenmesidir. Gözlemci hiçbir şekilde koşulları etkileyemez.
b) Sistematik Gözlem: Araştırmacılar tarafından belirlenen şartlarda sadece konu olan davranışların üzerinde yoğunlaşmaktır.
Koşullar araştırmacı tarafından belirlenir.

c) Testler: Belli davranışları ve bu davranış özelliklerini ölçmek için kullanılan yöntemdir.
Testler kesinlikle geçerli ve güvenilir olmak zorundadır.
d) Anket: Genelde geleceğe ilişkin olaylar için bireylerin düşünce ve duygularını belirlemek amacıyla düzenlenen sorulardır.
e) Olay (Vaka) İncelemesi: Bir olayın bireyin eski yaşantıları, çevresi, dosyaları ve buna benzer birçok detaylar incelenerek, derinlemesine araştırma yaparak bilgi edinme yöntemidir.
d) Görüşme (Mülakat): Betimsel yöntemler içinde sonuncu alt başlık olan görüşme, genelde uygulamalı alanlarda yüz yüze etkileşim ile bireyin davranış ve düşüncelerini belirleme yöntemidir.
2) Deneysel Yöntemler: Kpss gelişim psikolojisinin psikolojide araştırma yöntemleri konusunun ikinci başlığı da deneysel yöntemlerdir. Deneysel yöntemler bağımlı değişken, bağımsız değişken ve kontrol değişkeni üçgeni içerisinde gerçekleşmektedir.
a) Bağımlı Değişken: Bağımsız değişkenden etkilenen ve araştırmadaki sonuç durumundaki değişkendir.
b) Bağımsız Değişken: Bağımlı değişkeni etkileyen ve araştırmada neden durumundaki değişkendir.
c) Kontrol Değişkeni: Deneysel işlemler arasında karşılaştırma yapmak amacıyla kullanılmaktadır.
Bu değişkenleri daha iyi anlamamız açısından bir örnekle açıklayalım.
Örneğin araştırma konumuz ”Alkolün şoförlerin dikkati seviyesine olan etkisi” olsun.
Burada bağımlı değişken dikkat seviyesidir. Yani sonuç durumundadır.
Bağımsız değişkenimiz neden durumunda olan alkoldür.
Kontrol değişkeni ise alkol almayan şoförlerin dikkat seviyesidir.
Tüm deney boyunca bağımsız değişkenler değiştirilerek bağımlı değişkene olan etkiler gözlemlenir.

3) İstatistiksel (Korelasyonel) Yöntemler: Psikolojide araştırma yöntemleri içerisinde kpss eğitim bilimleri açısından bizim için önemli yöntemlerden birisi de istatistiksel yöntemdir. Herhangi iki değişken arasındaki ilişkiyi anlayabilmek ve değişkenler arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için bu yöntemi kullanmaktayız.

Değişkenler arasındaki ilişkiyi ortaya koyabilmek için korelasyon katsayısı kullanılır. Korelasyon katsayısı (r) +1.00 ile -1.00 arasında bir değere sahiptir. Sıfır korelasyon iki değişken arasında herhangi bir ilişki bulunmadığına, pozitif korelasyon (0 ile +1.00 arasındaki değer) iki değişken arasında bağ olduğuna, negatif korelasyon (-1.00 ile 0 arasında değer) iki değişken arasında ilişkini zıtlığına işaret eder. Korelasyon katsayısı +1′ e ne kadar yakınsa o derece güçlü ilişki var deriz. Korelasyon katsayısı -1’e ne kadar yakınsa ilişkiler arasında o derece zıtlık vardır diyebiliriz.
Korelasyon iki değişken arasındaki ilişkinin derecesini ortaya koyar ancak nedenini ortaya koymaz. Eğer neden belirtmek isteniyorsa deneysel yöntemler kullanılmalıdır.

Zeka ile problem çözme arasındaki ilişki pozitif korelasyon, alkol ile dikkat seviyesindeki ilişki negatif korelasyon, zeka ile kilo arasındaki ilişki de sıfır korelasyona örnektir.
Psikolojide araştırma yöntemleri içinde bilimsel yöntemler dışında kullanılan bir başka yöntem gelişimsel yöntemdir. Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi açısından önemli olan gelişimsel yöntemi inceleyelim.
4) Gelişimsel Yöntem: Farklı yaşlardaki insanların değişimlerinin incelendiği bu yöntem kesitsel, boylamsal ve sırasal yöntemlerden oluşmaktadır.
a) Kesitsel Yöntem: Aynı anda farklı yaşlardaki birey gruplarının incelenmesidir.
Bir araştırmada 2,3 ve 4 yaşındaki çocuklardan 5’er tane çocuğun seçilip üzerinde araştırma yapılması.

b) Boylamsal Yöntem: Bir araştırma grubunu farklı zaman dilimlerinde tekrar tekrar incelenmesidir.
Diyelim ki 10 yıllık bir araştırma süremiz var. 3 yaş grubundan 5 çocuğu 2013’te inceliyoruz. 2018 yılında 8 yaşına gelen bu grubu bir daha inceliyoruz. Son olarak 2023 yılında 13 yaşına gelen bu 5 kişilik grubu bir daha inceliyor ve araştırmamızı tamamlıyoruz.
c) Sırasal (Ardışık) Yöntem: Kesitsel ve boylamsal yöntemlerinin aynı anda kullanılmasıdır. Yani farklı yaş gruplarındaki bireylerin farklı zaman dilimlerinde tekrar incelenmesidir.
Bir araştırmada 10 yıllık bir süre içinde 2,3 ve 4 yaşındaki çocuklardan 5’er tane çocuğu ilk olarak 2013 yılında inceliyoruz. 2018 yılında 7,8 ve 9 yaşlarına gelen bu 5’er kişilik grupları bir daha inceliyoruz. Son olarak 2023 yılında 12,13 ve 14 yaşlarına gelmiş 5’er çocuğu bir daha inceliyor ve araştırmamızı tamamlıyoruz.
Psikolojide araştırma yöntemleri konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi konusu gelişim psikolojisi temel kavramlar olacaktır.