Çocuklarda Görülen Agresif Davranış Problemleri

Enerjileri fazla gelen okul öncesi dönemdeki birçok çocuk; sinirlendiklerinde, kızdıklarında ya da kaplarına sığamayacak kadar yaramazlık yaptıklarında, ellerindeki oyuncak¬ları yahut kendilerini en yakınlarındaki hedefe doğru fırlatırlar. Niçin? Çünkü bu küçük dinamolar, mantık ile akıl yürütme yeteneklerine sahip değildirler ve kitapları ya da oyuncakları fırlatırken bunları zıplayan toplardan farklı görmezler. Çocu¬ğunuzun agresif davranışlarını ehlileştirirken ona ilk adım ola¬rak vurmanın, bir şeyleri fırlatmanın, ısırmanın ve sataşmanın kabul edilemez hareketler olduğunu anlatın. Ardından çocuğunuzdan sergilemesini beklediğiniz öpmek, sarılmak, konuş¬mak gibi davranışları -çocuğunuz bir yaşında olsa dahi- ona anlatın ve uygulamalı olarak gösterin. Ayrıca bu davranışların niçin uygun ve kabul gören davranışlar olduklarını açıklayın. Uygun davranışı öğretme yolunda çok gerekli olan bu kuralları katı ve tutarlı bir şekilde uyguladığınızdan emin olun.
Not: Eğer agresif tavırlar, çocuğunuzun günlük oyunlarında sürekli yer alıyor ve arkadaşları, ailenin diğer üyeleri ve sizinle olan ilişkilerini etki¬liyor ve rahatsız ediyorsa, bu davranışların altında yatan sebebi bulmak için profesyonel bir yardım almanız iyi olur.
Problemin Oluşumunu Önlemek
Çocuğunuzun oyunlarını yakından izleyip denetleyin.
Çocuğunuzun oyunlarını yakından gözlemleyerek, ak¬ranlarıyla birbirlerine nasıl davrandıklarını ve birbirlerinin oyuncaklarını nasıl kullandıklarını izleyerek, arkadaşlarından kapabileceği agresif hareketleri önleyin. Yaralanma ve hasara yol açabilecek agresif hareketlere izin vermeyin. Ayrıca arkadaşlarının yaptıkları yaramazlıklara da çocuklarınız yaptığında vereceğiniz gibi tepki verin.
Agresif davranışlara rol model olmayın.
Agresif bir tutum sergilemeden önce aynı çocuklarınıza yaptığınız gibi kendinize de engel olun. Örneğin, eğer sinir¬lendiğinizde eşyalara vurup onları fırlatıyorsanız, çocuğunuza sinirlendiği zaman nasıl davranacağını göstermiş oluyorsunuz.
Vurmanın ve ısırmanın neden kabul edilemez davranışlar olduğunu açıklayın.
Bu davranışların iki taraf için de nahoş oluğunu anlaması için çocuğunuza yardım edin. Isırılan ve vurulan tarafın yaşa¬dığı mağduriyet hissini açıklayın.
Neler Yapılmalı?
Çocuğunuza, vurmak yerine neler yapabileceğini anlatın.
Çocuğunuz, agresif hareketler yapmaya başladığında ve kendini kızgın hissettiği zamanlarda vurmak yerine yapabileceği şeyleri anlatın. Mesela; sizden yardım isteyebileceğini, "Artık oynamıyorum" diyebileceğini ya da basitçe oyun oynadıkları alandan ayrılabileceğini söyleyin. Bu seçenekleri, beş kez veya kullanacağı sözleri ve ne yapacağını kafasına yerleştirene kadar tekrarlamasını isteyin.
Güzel geçinmeyi, uyumlu olmayı övün.
Güzel geçinmekle neyi kastettiğinizi; paylaştığında, sı¬rasını beklediğinde, sizden yardım istediğinde onu takdir ettiğinizi söyleyerek açıklayın. Mesela, "Arkadaşlarınla pay¬laşman çok güzel, tatlım" diyebilirsiniz. Övdüğünüz ko¬nularda her zaman açık ve net olun. Çocuğunuzun davra¬nışlarını daha çok övdükçe o da bu davranışları daha çok tekrarlayacaktır.
Azarlayın.
Çocuğunuzu azarlamanız, niçin davranışlarını onaylama¬dığınızı anlaması için ona yardımcı olur. Azarlamak, çocu¬ğunuzun mantıklı sebeplerinizi anlayabilme yeteneğine saygı duyduğunuzu ona gösterir. Mesela vurmak konusunda etkili bir azarlama örneğinin üç bölümü şu şekilde olabilir: Çocu¬ğunuza durmasını söylemeyi, "Vurmayı kes!" cümlesi; niçin bu davranışın uygun olmadığını, "Vurmak, insanların canını acıtır!"cümlesi ve bu davranışın yerine koyabileceği alternatif bir davranışı, "Sinirlendiğin zaman sadece oradan uzaklaş" cümlesi içerir. Eğer çocuğunuz agresif davranmaya devam ederse azarı tekrar edin ve mesajınızı anlamasına destekleyici olarak mola yöntemini uygulayın.
Geçtiğinde olayı unutun.
Çocuğunuzu, önceki agresif davranışları için azarlamanız, ona güzel bir davranış şeklini öğretmez. Aksine ona, yeniden nasıl agresif olabildiğini hatırlatır.
Neler Yapılmamalı?
Saldırganlığı durdurmak amacı ile saldırgan davranmayın.
Çocuğunuza vurmanız, ona sadece benzer durumlarda baş¬kalarına vurarak çözüm araması için verilen bir izindir.
Çocuğunuz saldırganlığında siz sakin kalın.
Mesela, çocuğunuz birine ya da bir şeye vurduğunda sinir¬lenirseniz, ona sadece sizi alt etmesi için daha fazla saldırgan¬laşması gerektiğini kanıtlamış olursunuz.

Konu Örneği: Isırgan Mike
22 aylık Mike Morgan, mahallede ısırgan olarak bilinme¬ye başlamıştı. Bu ismi almasında, ona acımasızca sataşan ağa¬beylerine karşı yaptığı pratiklerin payı büyüktü. Anneleri, en küçük çocuğunu, saldırganlığını durdurmak amacı ile tehdit ediyordu. "Eğer insanları ısırmayı bırakmazsan Mike, popo¬na bir şaplak geliyor." Fakat hiçbir zaman tehdidinin arkasını getiremeyeceğini kendisi de biliyordu. Mike'ın üç ve beş yaşlarındaki ağabeylerinin ona sataş¬maları, anneleri tarafından rahatsız edici bir şey olarak görülmüyordu. Aslında onların ailesinde herkes birbiriyle sıkça şakalaşırdı ve bu nedenle anneleri, bu sataşmaları bir çeşit şakalaşma olarak görmüş, ciddiye alıp üzerinde düşünmemişti. Eşi, onunla aynı fikirde değildi.
Kabul etmek istememesine karşın, Bayan Morgan hiç¬bir zaman bu probleme Mike'ın bakış açısından bakmamış¬tı. Mike'ın, ağabeylerinin sözlü saldırılarıyla baş edebilecek denklikte olmadığı için ısırarak karşılık verdiği fikrini hiç dü¬şünmemişti. Üç oğluna da vurmanın, sataşmanın, ısırmanın ve bir şeyleri fırlatmanın, kabul edilemez hareketler olduğunu öğretmeye karar verdi. Bunun, büyük çocuklarına Mike için iyi bir rol model olmayı öğretmede ve Mike'ın dikkat çekmek istediği durumlarda daha iyi seçimler yapmasını sağlamada tek yol olduğuna inanıyordu. Ertesi gün Mike, ona "mızmız kırpık" diyerek kızdıran ağabeylerini yeniden ısırmaya başladı. Bayan Morgan, "Isır¬mayı kes, Mike! Isırmak, insanların canlarını acıtır. Elmaları ısırırız, insanları değil" diyerek, ilk önce onu azarladı. Ardın¬dan da ağabeylerini azarladı: "Sataşmayı kesin. İnsanlara sa¬taşmayız çünkü bu onların duygularını incitir."

Fakat bu azarlamalar, oğlanların ne sözlü ne de sözsüz saldı¬rılalım durdurmadı. Ardından Bayan Morgan, "Hâlâ birbirinize sataşıyor ve ısıtıyorsunuz. Bu yüzden çok üzgünüm ve odanıza gidiyorsunuz" dedi ve ardından çocuklara, aralarına koydukları sandalyeler ile birbirlerinden ayrılarak, neler olduğunu ve de bir dahaki sefer bu duruma düşmemek için nasıl yollar izleyebile¬ceklerini düşünmeleri için mola yöntemini uyguladı. Bayan Morgan, bu disiplininde tutarlı olmaya başladıkça ve evin içinde çocukları arasında gördüğü güzel geçinme hal¬lerini övdükçe oğlanlar da kavga ettikleri ve iyi geçindikleri karşılığında onları nelerin beklediğini öğrendiler. Bu sürecin devamında Mike, daha az ısırmaya ve ağabeylerinin ona sa-taşmasına müsaade etmemeye başladı ve ağabeyleri de sataş¬manın incitici bir şey olduğunu öğrendiler.